Dự phòng trước phơi nhiễm HIV: Giải pháp được kỳ vọng chấm dứt đại dịch toàn cầu

Cơ chế ngăn ngừa lây nhiễm HIV

PrEP giúp phòng ngừa lây nhiễm HIV trong cơ thể bằng cách ngăn cản sự phát triển chất xúc tác sinh học (enzim) là chất mà HIV dùng để tạo ra các bản sao virus mới. PrEP là sự kết hợp của 2 loại dược phẩm kháng virus trong một viên nén với liều dùng mỗi ngày một viên.

PrEP đã được chứng minh rất hiệu quả với ba nhóm đối tượng sau: MSM, người chuyển giới nữ (TGW), phụ nữ bán dâm.

Các cặp dị nhiễm tức có 1 người nhiễm và một người không nhiễm HIV trong đó người nhiễm HIV chưa điều trị bằng thuốc ARV hoặc điều trị ARV chưa đủ 6 tháng, hoặc đã điều trị ARV trên 6 tháng nhưng vì lý do nào đó mà tải lượng HIV không đạt được dưới ngưỡng 200 bản sao/ml. Tốt nhất là xét nghiệm theo dõi xét nghiệm tải lượng HIV định kỳ. Trường hợp xét nghiệm tải lượng HIV của bạn tình nhiễm HIV <200 bản sao/ml thì không cần điều trị dự phòng trước phơi nhiễm cho bạn tình không nhiễm HIV.

Một số nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng PrEP rất có hiệu quả trong việc phòng ngừa lây nhiễm HIV. Trên thực tế chưa có trường hợp MSM nào trên thế giới bị nhiễm HIV trong khi đang sử dụng PrEP. Việc lây nhiễm HIV chỉ thường xảy ra nếu MSM ngưng sử dụng PrEP hoặc nếu họ không sử dụng nó đều đặn theo hướng dẫn sử dụng của các bác sĩ.

Theo kết quả của nghiên cứu iPrEx, trong đó 2.499 MSM và TGW đã tham gia. Những người sử dụng PrEP hàng ngày đạt được tỉ lệ bảo vệ khỏi lây nhiễm HIV lên tới 99%. PrEP được dung nạp tốt, hiếm khi phải ngừng thuốc do tác dụng phụ được kiểm chứng trong một thử nghiệm lâm sàng iPrEx với nhóm 2.499 MSM tham gia.

Chia sẻ về lợi ích của PrEP khi điều trị, anh N.T.D., 26 tuổi, TP HCM cho biết, do anh có quan hệ không an toàn với người đã nhiễm HIV nên việc tìm tới PrEP được xem như cứu cánh giúp anh loại bỏ những lo lắng về nguy cơ bệnh xâm nhập. Cũng theo D, từ khi dùng PrEP anh thấy rất an tâm vì sản phẩm hầu như ít tác dụng phụ. 

Một khách hàng cũng đã sử dụng PrEP là anh T. L.T.B. 25 tuổi, TPHCM cho rằng việc sử dụng PrEP giúp bảo vệ sức khoẻ của anh và người yêu phòng tránh nguy cơ nhiễm HIV. “Đặc biệt, dù lợi ích như vậy song sản phẩm lại đang được cung cấp miễn phí, người dùng không phải lo lắng về chi phí điều trị”, anh B. cho biết thêm.

Sau khi trải nghiệm PrEP, hai khách hàng này đưa ra lời khuyên với những người thuộc đối tượng nguy cơ cao nhiễm HIV nên sử dụng PrEP nên đến các cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Tại cơ sở cung cấp dịch vụ, bác sỹ sẽ tư vấn, trao đổi để biết khách hàng có nguy cơ cao bị nhiễm HIV hay không. Các khách hàng yên tâm là tất cả thông tin cá nhân của khách hàng được bảo mật.

Tiến tới mở rộng chương trình PrEP trên toàn quốc

Theo số liệu thống kê của Bộ Y tế, trong giai đoạn 2005-2010, mỗi năm cả nước phát hiện trung bình khoảng 30.000 trường hợp nhiễm HIV và ghi nhận khoảng 10.000 trường hợp tử vong, thì hiện nay mỗi năm chỉ còn phát hiện được khoảng 10.000 người nhiễm HIV và khoảng 2.000 người tử vong do HIV/AIDS.

Tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong cộng đồng dân cư ước khoảng 0,23% năm 2020, đạt mục tiêu dưới 0,3% của Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá là điểm sáng về phòng, chống HIV/AIDS.

Dù có nhiều kết quả song theo Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên, công tác phòng, chống HIV/AIDS hiện vẫn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Thực tế, dịch HIV/AIDS đã giảm nhiều nhưng chưa ổn định, mỗi năm vẫn có 10.000 người dương tính với HIV được phát hiện mới, còn xa so với mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS là dưới 1.000 người nhiễm HIV/năm. Số lũy tích người nhiễm HIV ngày càng tăng với trên 200.000 người nhiễm HIV cần được điều trị, chăm sóc thường xuyên, liên tục, suốt đời.

Đáng lưu ý, hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV đang ngày càng phức tạp như sử dụng ma túy tổng hợp, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm MSM gia tăng nhanh (từ 5-7% lên 12-15%). Dịch HIV/AIDS nguy cơ bùng phát trở lại nếu không tiếp tục có những biện pháp can thiệp mạnh mẽ và hiệu quả.

Để góp phần giảm thiểu tình trạng lây lan HIV, ông Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV, Bộ Y tế cho biết, cơ quan này đang triển khai chương trình PrEP, đây được coi là biện pháp hiệu quả để hạn chế sự lây lan của HIV.

Từ hiệu quả dự phòng HIV của PrEP và lợi ích dài hạn của sử dụng ARV để dự phòng cho người chưa nhiễm HIV, Cục Phòng chống HIV/AIDS, Bộ Y tế đã triển khai thí điểm cung cấp PrEP cho MSM và nhóm chuyển giới nữ (TGW) trong gói dự phòng HIV kết hợp tại TP HCM. Thí điểm này sẽ đưa ra các bằng chứng và cung cấp thông tin về tính khả thi của việc triển khai PrEP tại Việt Nam.

Hiện Bộ Y tế đã có kế hoạch mở rộng ra 26 tỉnh, thành phố và tiến tới tất cả các tỉnh, thành phố sẽ triển khai can thiệp dự phòng trước phơi nhiễm cho các nhóm nguy cơ cao nhằm tiến tới kiểm soát và kết thúc dịch HIV tại Việt Nam.