Phát triển thuốc trị HIV dùng mỗi năm một lần

Các nhà khoa học đã điều chế ra một loại thuốc điều trị HIV với hy vọng bệnh nhân sẽ chỉ phải dùng thuốc một lần mỗi năm. Dự án này vẫn đang ở trong giai đoạn đầu, thử nghiệm trên động vật. Mục tiêu của các nhà khoa học là tạo ra một loại thuốc trị HIV để tiêm vào cơ thể hàng năm để bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm bệnh, hoặc kiểm soát virus trong cơ thể ở những người nhiễm HIV.

Các nhà khoa học tại Trung tâm y tế Nebraska tại Omaha, Mỹ bắt đầu nghiên cứu từ một loại thuốc đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng, cabotegravir. Đây là một thuốc tiêm có công dụng phòng ngừa và điều trị HIV, được tiêm mỗi 1-2 tháng/lần.

Các nhà nghiên cứu biến đổi hóa học cabotegravir để trở thành một ‘prodrug’ – một chất trơ mà khi vào cơ thể sẽ chuyển sang dạng hoạt tính. Trong thử nghiệm này, sự biến đổi này diễn ra dần dần và thuốc phát huy tác dụng trong vòng một năm trong cơ thể động vật trong phòng thí nghiệm.

Bác sĩ Howard Gendelman, trưởng phòng dược học và khoa học thần kinh thực nghiệm tại trung tâm Nebraska cho biết: Dù kết quả bước đầu trên động vật rất khả quan, nhưng chúng ta vẫn còn một quãng đường dài để có thể tiến hành trên người.

Cabotegravir được điều chế bởi công ty ViiV Healthcare, Hoa Kỳ. Thuốc nay thuộc một nhóm thuốc HIV mới gọi là chất ức chế integrase, hoạt động bằng cách chặn một enzyme mà virus cần để tạo ra bản sao và phát tán.

Hiện các thử nghiệm khác về thuốc này cũng đang được tiến hành để kiểm chứng xem liệu tiêm cabotegravir vào cơ thể những người có nguy cơ cao nhiễm HIV sau mỗi 8 tuần có làm giảm khả năng nhiễm bệnh không (phòng ngừa) và kiểm chứng khả năng duy trì sự ức chế virus ở những người đã nhiễm HIV (điều trị). Ở những thử nghiệm này, người bệnh được tiêm thuốc hàng tháng và dùng bổ sung thuốc rilpivirine.

Các nhà khoa học đang phát triển thuốc tiêm trị HIV tác dụng kéo dài

Các thuốc điều trị HIV qua đường uống, có mặt trên thị trường vào những năm 1990, đã làm thay đổi cục diện của đại dịch này. Hiện tại chưa có phương pháp trị dứt bệnh, nhưng nếu người bệnh tuân thủ dùng thuốc có thể ức chế virus dưới ngưỡng phát hiện. Tuy nhiên, theo Bác sĩ Melanie Thompson, nguyên chủ tịch Hiệp hội thuốc HIV, cho biết: Thử thách lớn nhất của chúng ta hiện tại là làm sao để người bệnh tuân thủ đúng liệu trình. Uống thuốc hàng ngày suốt đời không phải là điều dễ dàng. Người bệnh có thể quên uống thuốc, hoặc quên thuốc khi đi du lịch. Họ cũng có thể bị hết thuốc hoặc không có đủ tiền mua thuốc.

Vì vậy, các thuốc có tác dụng kéo dài có thể là một phương án điều trị tốt hơn, giúp người bệnh không phải uống thuốc hàng ngày nữa.

Tuy nhiên, BS Thompson cũng lo ngại về tính an toàn nếu thuốc tồn đọng trong cơ thể người quá lâu. Một câu hỏi nữa bác sĩ Thompson đặt ra là điều gì sẽ xảy ra khi thuốc mất tác dụng. Liệu nó có đột ngột mất tác dụng, hay sẽ từ từ mất hiệu lực? Trong trường hợp thứ hai, virus có thể phát triển các cơ chế kháng thuốc. Lo ngại về tính an toàn cũng nằm ở chỗ thuốc có thể tương tác với các thuốc khác: Điều gì sẽ xảy ra khi người bệnh có thai, hoặc phải dùng một loại thuốc điều trị nhiễm khuẩn khác. Khi sử dụng thuốc có tác dụng trong một năm, thay vì 1- 2 tháng, các vấn đề này còn nghiêm trọng hơn nữa.

Bác sĩ Gendelman cho biết dù thuốc tiêm cabotegravir hiện đang được thử nghiệm có thể giúp bệnh nhân không phải uống thuốc hàng ngày, nhưng họ vẫn sẽ phải thường xuyên tới bệnh viện để tiêm. Cảm giác khó chịu sẽ dai dẳng trong vài ngày. Đó là lí do tại sao ông và đồng nghiệp Benson Edagwa quyết định thực hiện dự án mới phát triển thuốc dùng mỗi năm  một lần này. Edagwa, một nhà hóa học, làm thay đổi cấu trúc của cabotegravir để nó trở thành một tinh thể nano. Sau khi được tiêm, một lượng lớn của chất này được tích trữ ở cơ và một lượng khác đi vào gan và lách. Theo thời gian, các enzyme của cơ thể từ từ chuyển hóa nó thành thuốc hoạt tính. Ít nhất thì điều này đã xảy ra trên chuột bạch và khỉ. Tuy nhiên, kết quả trên người có thể sẽ khác trên động vật.

Thompson cho biết chúng ta cần nhiều nghiên cứu trên động vật hơn để đánh giá tính an toàn. Bác sĩ cũng nói rằng nếu một phiên bản tiêm một lần mỗi năm của thuốc được sử dụng để điều trị HIV, nó cũng sẽ phải được dùng kèm với một thuốc có tác dụng lâu dài khác, vì HIV không bao giờ được điều trị chỉ với một loại thuốc.

Theo Phương Hà (suckhoedoisong.vn)

(Theo Drugs 2020)