Vì sao miền Trung mưa lũ khốc liệt, dị thường ?

- Đây là một đợt mưa, bão, lũ lớn ảnh hưởng đến khu vực miền Trung. Nguyên do ảnh hưởng của tổ hợp nhiều hình thái thời tiết nguy hiểm tác động cùng một lúc, dải hội tụ nhiệt đới đi qua Trung bộ, cùng với các xoáy thuận nhiệt đới liên tiếp hình thành hướng vào đất liền nước ta kết hợp với không khí lạnh và gió mùa đông bắc liên tục được bổ sung cùng địa hình chắn gió của dãy Trường Sơn. Sự kết hợp cùng lúc của các hình thái này là nguyên nhân chính gây nên các đợt mưa, lũ lớn dồn dập ở khu vực miền Trung trong thời gian vừa qua.

Diễn biến mưa lũ ở các tỉnh miền Trung vừa qua cho thấy thiên tai ngày càng khốc liệt, bất thường và khó dự báo. Đầu năm, chúng ta chịu ảnh hưởng của những đợt rét đậm, mưa đá diện rộng, nắng nóng kỷ lục, mưa bão nhiều và tập trung hơn, nhiều mưa lớn cục bộ, lũ lụt cũng sâu, diện rộng và kéo dài, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của nhân dân, đặc biệt khu vực miền Trung.

- Mưa lớn liên tiếp trút xuống khiến đợt lũ này chưa rút hết thì lũ mới lại chồng lên. Ở đợt lũ đầu tiên, từ ngày 6 - 14.10, đỉnh lũ trên sông Hiếu (Quảng Trị) tại Đông Hà là 4,69 m (đo 13 giờ ngày 8.10), vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1983 là 0,11 m. Đỉnh lũ trên sông Bồ tại Phú Ốc (Thừa Thiên - Huế) là 5,24 m (đo lúc 23 giờ ngày 9.10), vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1999 là 0,06 m.

Đợt lũ thứ hai, từ ngày 16.10 đến nay, đỉnh lũ trên sông Hiếu tại Đông Hà (Quảng Trị) tiếp tục xác lập mốc lịch sử mới với mực lũ đạt 5,36 m (đo 3 giờ ngày 18.10), vượt lũ lịch sử năm 1983 là 0,78 m, và vượt đỉnh lũ vừa thiết lập trước đó ngày 8.10 là 0,67 m. Đỉnh lũ trên sông Thạch Hãn tại Thạch Hãn (Quảng Trị) là 7,4 m (đo lúc 2 giờ ngày 18.10) vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1999 là 0,11 m. Còn ở Quảng Bình, mực nước trên sông Kiến Giang tại Lệ Thủy là 4,88 m (đo lúc 6 giờ ngày 19.10) đã vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1979 là 0,97 m.

Chúng tôi ghi nhận, lượng mưa trong ngày tại một số nơi đo được với lượng mưa cực lớn. Cụ thể, ngày 10.10, mưa tại A Lưới (Thừa Thiên-Huế) lên tới 594 mm; ngày 17.10 mưa tại Khe Sanh (Quảng Trị) là 582 mm. Đặc biệt, ngày 19.10, mưa tại Hoành Sơn (Hà Tĩnh) là 302 mm; còn tại Ba Đồn (Quảng Trị) lượng mưa lên tới 756 mm... Nếu so sánh tổng lượng mưa đo trong ngày thì đây là lượng mưa lớn chưa từng ghi nhận trong lịch sử.

Dự báo còn 2 - 4 cơn bão ảnh hưởng đến nước ta

- Đầu năm, chúng ta chịu ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, cuối năm lại chịu tác động của hiện tượng La Nina. Thời tiết nhiều khu vực ở nước ta có những diễn biến khá phức tạp. Nắng nóng gay gắt đầu năm, bão và mưa lớn dồn dập vào cuối năm.

Riêng tại miền Trung, suốt từ ngày 5 - 20.10 gần như ngày nào cũng có mưa to đến rất to. Theo thống kê, lượng mưa trong 20 ngày đầu tháng 10 nhiều nơi đã vượt so với trung bình nhiều năm từ 100 - 200%. Ở Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, nhiều nơi lượng mưa đã vượt 300 - 400% so với trung bình nhiều năm. Đặc biệt, tại Khe Sanh (Quảng Trị), tổng lượng mưa vượt tới 628% so với trung bình nhiều năm. Năm nay, không khí lạnh đến sớm và tương tác mạnh với các hệ thống thời tiết khác như bão, dải hội tụ nhiệt đới, nhiễu động gió đông trên cao nên gây ra những đợt mưa lớn và kéo dài ở khu vực miền Trung.

Ngay sau bão số 8, Biển Đông tiếp tục đón bão số 9 và dự kiến hướng vào các tỉnh nam Trung bộ. Như vậy, chỉ trong tháng 10, các tỉnh miền Trung liên tiếp chịu ảnh hưởng của 5 cơn bão, áp thấp nhiệt đới và vùng áp thấp. Cũng theo thống kê của chúng tôi, trong lịch sử, số lượng 4 cơn bão và 1 áp thấp nhiệt đới xuất hiện trong cùng một tháng 10 mới chỉ xảy ra năm 1983, năm nay là năm thứ hai tháng 10 có số lượng bão, áp thấp nhiệt đới xuất hiện nhiều như vậy.

- Dự báo từ nay tới hết năm 2020, khu vực Biển Đông có khả năng xuất hiện 3 - 5 cơn bão và áp thấp nhiệt đới. Trong đó, có 2 - 4 cơn bão ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta, tập trung nhiều ở khu vực Trung bộ và phía nam. Trong tháng đầu năm 2021, vẫn có khả năng xuất hiện xoáy thuận nhiệt đới trên khu vực phía nam Biển Đông và có thể ảnh hưởng đến khu vực nam Trung bộ và Nam bộ. Ở khu vực Trung bộ, người dân cần đề phòng, sẵn sàng ứng phó với các đợt mưa lớn, đặc biệt mưa lớn dồn dập và kéo dài, có thể gây ngập lụt diện rộng trở lại.

Do ảnh hưởng của hiện tượng La Nina, thời tiết cực đoan ở nước ta còn diễn biến rất phức tạp. Người dân cần đề phòng khả năng xuất hiện các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như giông, sét, lốc, mưa đá trên phạm vi toàn quốc, đặc biệt trong giai đoạn chuyển mùa, là các tháng 10 và 11. Ngư dân lao động trên biển cần đề phòng gió mạnh do tác động gió mùa tây nam ở vùng biển phía nam Biển Đông; gió đông bắc của không khí lạnh trên khu vực phía bắc và giữa Biển Đông vào các tháng chính của mùa đông năm 2020 - 2021. Còn ở Tây nguyên và Nam bộ, dự báo trong những tháng mùa khô 2020 - 2021, nhiều khả năng xuất hiện các đợt mưa trái mùa; xâm nhập mặn ở Nam bộ sẽ sớm và gay gắt hơn so với trung bình nhiều năm.